– Kościółek Św. Stanisława w Chotelku Zielonym
Chotelek Zielony to wioska położona około 3 km od Buska, przy drodze do Krakowa.
Nazwa wsi „Chotelek Zielony” należy do grupy nazw miejscowych, powstałych od istniejących już wcześniej geograficznych nazw własnych. W 1284 r. pisano – „Chotel”, a w 1791 r. – „Kotelek Zielony”, w 1839 r. używano nazwy „Chotelek Gajowy”. Używano także nazw: „Chotelek Plebański” i „Chotelek Poduchowny”.
Nazwa przysiółka – „Chorokowy” pochodzi od słowa „Chorak”, gwarowo – „Chorok”, co znaczyło – „Chorowity”. Nazwa przysiółka „Zakrzyże”, pochodzi od określenia miejsca, osady, gdzie stał krzyż.
W Chotelku parafii prawdopodobnie nigdy nie było, a według Długosza kościółek zbudował około roku 1190 biskup płocki Wit ku wygodzie swej matki, która z racji podeszłego wieku niechętnie jeździła do oddalone j nieco buskiej parafii św. Leonarda. Pierwsza „oficjalna” wzmianka o kościółku św. Stanisława pochodzi z lat 1350 – 1351. Za czasów Długosza, Chotelek Zielony należał w połowie do kolegiaty sandomierskiej, natomiast druga połowa była własnością Stanisława i Piotra Korzeńskich herbu Strzemię. W 1527 r. wybudowano tu kościółek modrzewiowy pod wezwaniem św. Stanisława. Ufundował go kanonik sądecki Stanisław Słupski. Konsekracja nastąpiła w roku 1541 – dokonał jej biskup Dominik Małachowski.
Z zapisów z roku 1598 wynika, że kościół miał malowany strop i kamienną posadzkę ułożoną w kwadraty. Stała przy nim dzwonnica określona jako „dobra”. W roku 1711 ściany budynku były już mocno przegniłe, za to fundamenty świeżo naprawiane. W połowie XVIII stulecia stan świątyni określano na tak kiepski, że wymagający generalnego remontu. Do renowacji doszło nieco później, w roku 1765. Z inwentarzy sporządzonych na początku XIX wieku, dowiadujemy się wielu szczegółów o stanie kościoła, który pogarszał się z roku na rok. W 1813 r. dziedzic Chotelka, Paweł Sołtys, kazał rozebrać zabudowania prebendarskie; kościółek został opuszczony i pozostał bez opieki. Po ostatniej wojnie był kilkakrotnie remontowany.
W 1827 r. wieś Chotelek Plebański liczyła 10 domów i 81 mieszkańców, a Chotelek Poduchowny 7 domów i 65 mieszkańców. W 1860 r. wieś i folwark Chotelek Zielony zostały sprzedane za 16 500 rubli.. Folwark posiadał 389 mórg, zczego gruntów ornych i ogrodów było 311 mórg, łąk 45 mórg, pastwisk 22 morgi, nieużytków i placów 11 mórg. Budynków murowanych było 5 i drewnianych również 5.
W XX wieku Chotelek Zielony należał do rodziny Leninów, a ostatnią dziedziczką była Antonina Lenin córka Włodzimierza i Ludwiki, zmarła w wieku 90 lat 1 grudnia 1966 r. (osoba ta nie miała nic wspólnego z „wodzem rewolucji” Włodzimierzem Ulianowem Leninem).
Kościółek stoi na wzgórku przy lokalnej drodze. Jego podmurówka wykonana jest z kamienia. Na niej spoczywa modrzewiowy zrąb nawy z nie wyodrębnionym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Dostawiona od południa kruchta jest późniejsza i ma konstrukcję słupową. Ściany pokrywa szalunek z pionowo mocowanych desek. Dach jest dwuspadowy, od wschodu przechodzący w trójpołaciowy – cały łącznie z zachodnim szczytem – podbity gontem. Nad dachem góruje kopulasto zakończona sygnaturka pokryta blachą. Nie ma już dzwonniczki, nie ma dawnego ogrodzenia cmentarza, którego relikty były widoczne jeszcze w latach 50. Wnętrze pokrywa polichromowany strop belkowy – cztery belki mają profile późnogotyckie. Odrzwia prowadzące z kruchty do nawy są profilowane, zamknięte półkoliście, z lekkim zaznaczeniem „oślego grzbietu”. Zachował się renesansowy ołtarz współczesny kościołowi, gotycki krucyfiks, a takaż kropielnica oraz późnorenesansowa ambona. Najcenniejszy z zachowanych elementów wyposażenia, drewniany późnogotycki tryptyk – ze względów bezpieczeństwa – przechowywany jest od 1994 r. w buskiej Kaplicy Zdrojowej.
